Αν και υπάρχουν πολλές παραλλαγές θεραπείας της νόσου, μπορούμε να διακρίνουμε 4 κατηγορίες αντιμετώπισης: Παρακολούθηση, Εγκυμοσύνη, Χρήση κατασταλτικών φαρμάκων, Χειρουργική θεραπεία
Παρακολούθηση:
Η γυναίκα και ο γιατρός της μπορούν να επιλέξουν να παρακολουθούν τη νόσο χωρίς θεραπεία. Αυτό συνήθως όταν πρωτομπαίνει η διάγνωση της ενδομητρίωσης. Η σωστή παρακολούθηση των συμπτωμάτων και οι συχνές εξετάσεις από ένα γυναικολόγο με σημαντική πείρα στην ενδομητρίωση, οδηγεί συνήθως στην κατάλληλη αντιμετώπιση στον κατάλληλο χρόνο. Η παρακολούθηση από μόνη της, βέβαια, δεν έχει θέση σε ασθενείς με σημαντικά συμπτώματα, ή όταν η εξέταση της γυναικείας πυέλου δείχνει προοδευτική επιδείνωση των συμπτωμάτων.
Εγκυμοσύνη:
Πολλές φορές λέγεται στις γυναίκες με ενδομητρίωση ότι ”δεν μπορείς να μείνεις έγκυος εάν έχεις ενδομητρίωση”, καθώς επίσης ότι ”εάν μείνεις έγκυος θα θεραπευθεί η ενδομητρίωση”. Τίποτα απ΄ όλα αυτά δεν είναι αλήθεια.
Πρώτον, η ενδομητρίωση είναι νόσος γόνιμων γυναικών. Πολλές από τις γυναίκες με ενδομητρίωση που θέλουν να κάνουν παιδιά, μπορούν να κάνουν παιδιά.
Δεύτερον, η εγκυμοσύνη δεν είναι θεραπεία για την ενδομητρίωση. Να τι συμβαίνει: κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης η ωορρηξία και η περίοδος σταματούν. Οι ενδομητριωσικές εστίες γενικά καθίστανται λιγότερο ενεργείς, γίνονται μικρότερες και λιγότερο επώδυνες. Αυτό φαίνεται πως είναι το αποτέλεσμα των ορμονικών αλλαγών που προκαλεί η εγκυμοσύνη. Μεταξύ άλλων, οι αλλαγές αυτές είναι τα υψηλά επίπεδα προγεστερόνης, η παρουσία της HCG (ανθρώπινης χοριακής γοναδοτροπίνης), η αύξηση της προλακτίνης. Έτσι, η έμμηνος ρύση σταματά και η έγκυος γυναίκα αισθάνεται πολύ καλύτερα. Επιπλέον, στη διάρκεια της εγκυμοσύνης συμβαίνουν σημαντικές ψυχολογικές αλλαγές. Η εγκυμοσύνη είναι κάτι το φυσιολογικό που φέρει σε πέρας το υγιές σώμα της γυναίκας. Μια γυναίκα που υποφέρει από ενδομητρίωση όταν μείνει έγκυος αντιλαμβάνεται τελικά ότι είναι όπως οι άλλες γυναίκες. Αισθάνεται για πρώτη φορά τελείως καλά μετά την έναρξη της ήβης της. Είναι μια θετική εμπειρία, μια εμπειρία απελευθέρωσης από τα βασανιστικά συμπτώματα της νόσου. Βέβαια, η ενδομητρίωση δε φεύγει με την εγκυμοσύνη. Μετά τον τοκετό και το θηλασμό τα συμπτώματα επιστρέφουν, μερικές φορές δριμύτερα. Έτσι, επιστρέφει και η απογοήτευση.
Χρήση κατασταλτικών φαρμάκων:
Η φαρμακευτική αντιμετώπιση προκαλεί ανακούφιση των συμπτωμάτων σε πολλές γυναίκες. Θα πρέπει όμως να γίνει ξεκάθαρο, ότι η νόσος δεν εξαλείφεται με τα φάρμακα. Αυτό που κάνουν τα φάρμακα είναι να μειώνουν την ποσότητα των οιστρογόνων και του ερεθισμού που προκαλούν τα οιστρογόνα στις εστίες της ενδομητρίωσης.
Θεωρητικά, όσο πιο μικρή είναι η οιστρογονική δράση στις εστίες της ενδομητρίωσης, τόσο το καλύτερο για την τοπική βλάβη της νόσου και τις υποτροπές της. Μειονεκτήματα των χορηγούμενων φαρμάκων είναι οι παρενέργειές τους και το κόστος τους, το οποίο είναι σημαντικό. Τα χρησιμοποιούμενα φάρμακα είναι τα αντισυλληπτικά χάπια, η προγεστερόνη και τα GnRh ανάλογα.
Τα αντισυλληπτικά χάπια προσφέρουν ένα ρυθμισμένο και χαμηλής δόσης συνδυασμό οιστρογόνων και προγεστερόνης και εμποδίζουν την ωορρηξία. Επειδή η ωορρηξία είναι δύσκολη σε πολλές γυναίκες με ενδομητρίωση, η χορήγηση των αντισυλληπτικών χαπιών αποτελεί ένα πλεονέκτημα. Επιπλέον, επειδή τα αντισυλληπτικά προκαλούν μείωση της ποσότητας του αίματος της περιόδου, οδηγούν σε μείωση του πόνου που προκύπτει στις εστίες της ενδομητρίωσης , από την έκτοπη εκροή αίματος. Με τα αντισυλληπτικά δισκία, η μικρού βαθμού ενδομητρίωση μπορεί να παραμείνει μικρή και σταθερή για μεγάλο χρονικό διάστημα. Το κόστος των αντισυλληπτικών δισκίων είναι μικρό και οι παρενέργειες ελάχιστες στις περισσότερες γυναίκες.
Η προγεστερόνη συνήθως χορηγείται σε μορφή παρατεταμένης δράσης (π.χ. depo-provera). Η προγεστερόνη μπορεί, όπως και τα αντισυλληπτικά, να αναστείλει την ωορρηξία και να μειώσει το επίπεδο των κυκλοφορούντων οιστρογόνων. Είναι ένα σχετικά φθηνό φάρμακο. Οι παρενέργειες της προγεστερόνης περιλαμβάνουν αύξηση βάρους, μετεωρισμό, ακανόνιστες αιμορραγίες κ.ά. Κατά τη γνώμη των ειδικών, η προγεστερόνη δεν πρέπει να αποτελεί θεραπεία εκλογής σε γυναίκες που δεν έχουν γεννήσει. Ένα σημαντικό ποσοστό γυναικών που παίρνει depo-provera δεν πρόκειται να ξανακάνει ωορρηξία.
Τα GnRh ανάλογα (Arvecap, Zoladex, Daronda) είναι φάρμακα τα οποία σταματούν τελείως την εμμηνορυσία, την ορμονική παραγωγή και την ωορρηξία. Τα αποτελέσματα είναι όμοια με της εμμηνόπαυσης, με μερικές διαφορές στις ορμόνες FSH και LH. Τα φάρμακα αυτά είναι πολύ δραστικά στη μείωση της δραστηριότητας των ενδομητριωσικών εστιών, αλλά είναι πολύ ακριβά. Προκαλούν επίσης σημαντικές παρενέργειες, όπως εξάψεις, πονοκεφάλους διαταραχές του ύπνου, ξηρότητα του κόλπου, μείωση της libido, μελαγχολική διάθεση, οστεοπόρωση, αύξηση βάρους κ.ά. Τα φάρμακα αυτά δεν θεραπεύουν την ενδομητρίωση και χορηγούνται σε πολύ ειδικές περιπτώσεις.
Χειρουργική αντιμετώπιση
Η χειρουργική αντιμετώπιση της ενδομητρίωσης μπορεί να χωρισθεί σε 4 επίπεδα:
- Το διαγνωστικό
- Το πολύ συντηρητικό
- Το λιγότερο συντηρητικό
- Το ριζικό
Η διαγνωστική χειρουργική έχει την διάγνωση της νόσου σε πρώτη προτεραιότητα, πράγμα που σημαίνει ότι έχει σκοπό να δει και να διαγνώσει τι συμβαίνει στην ασθενή. Στη φάση αυτή δε γίνεται καμία προσπάθεια αντιμετώπισης της νόσου, που τυχόν θα ανευρεθεί. Έχουμε συναντήσει πολλές ασθενείς οι οποίες πιστεύουν ότι το χειρουργείο απέτυχε, ενώ η προσπάθεια του χειρουργείου ήταν να διαγνώσει μόνο τη νόσο και όχι να την θεραπεύσει (Διαγνωστική λαπαροσκόπηση). Έτσι, στη γυναίκα δίδεται το όνομα της νόσου που βρέθηκε (ενδομητρίωση) και όταν το χειρουργείο της τελειώνει, η γυναίκα έχει το ίδιο ποσόν νόσου που είχε και πριν.
Η πολύ συντηρητική χειρουργική έχει σκοπό να αντιμετωπίσει πολύ μεγάλες, φανερές και εύκολες στην αντιμετώπιση εστίες, ενώ άλλες μικροεστίες παραμένουν χωρίς αντιμετώπιση. Οι γιατροί που πιστεύουν ότι η ενδομητρίωση δεν μπορεί ποτέ να αντιμετωπισθεί απολύτως, επιλέγουν συνήθως τέτοιου τύπου χειρουργική θεραπεία.
Η επιθετική χειρουργική αφαιρεί όλες τις εστίες, ενώ ταυτόχρονα διατηρεί όλα τα ενδοπυελικά γυναικολογικά όργανα, προσπαθώντας έτσι να διατηρηθεί η γονιμότητα. Σημασία δηλαδή έχει να αφαιρεθεί η νόσος από τα όργανα και όχι τα όργανα από τη γυναίκα. Η αφαίρεση των εστιών γίνεται είτε με καυτηρίαση (Laser κ.ά.), είτε με εκτομή.
Η ριζική χειρουργική θεραπεία συνίσταται στην αφαίρεση όλων των έσω γεννητικών οργάνων. Υπάρχουν πολλές γυναίκες που ωφελούνται από τόσο ριζικές επεμβάσεις, αλλά αρκετές επίσης γυναίκες μπορούν να απαλλαγούν από τους πόνους, χωρίς να χρειασθούν τόσο ριζικές μεθόδους. Επιπρόσθετα, υπάρχουν περιπτώσεις πολλές που, παρά το ότι έγινε αφαίρεση των οργάνων, εστίες της νόσου παραμένουν και επιμένουν.
Το να αφαιρέσει κανείς τη μήτρα, τις σάλπιγγες και τις ωοθήκες και να αφήσει πίσω μικρές και ορατές εστίες της νόσου, πολύ συχνά δεν ανακουφίζει από τους πόνους την ασθενή.